Norainnah Kaslon Sindatu (Instructional Manager, Datu Salibo Municipality)

N: Magandang araw po. Ako si Norayna Kaslon Sindatu from Datu Salibu municipality isa po akong Instructional Manager ng Alternative Learning System designated po ako sa barangay Dado, Datu Salibo. Ang nanay ko po ay katulad ko rin na isang guro. Siya po ay principal sa Datu Salibo Maguindanao.

N: (reading a letter)Ang pangarap ko ay magkaroon ng isang tahimik at masayang komunidad.”

… Dahil sa pananakit ng Bangsamoro sa army ang kababayan mo pati ang kababaihan naman ay pinagsamantalahan ang kanilang kahinaan sa estado ng buhay.

R: Kanino galing ang salaysay na yon? Bakit importante?

Bilang isang instructional manager napaka importante sa akin ang salaysay sa iyon kasi isa po sa mga learners ko ay isang combatant. Yun po ang sinulat niyang pangungusap. Na magkaroon ng maayos, tahimik at masayang komunidad. Kasi po isa siyang commander.

Ang binasa kong pangungusap ay galling sa isa sa mga learners ko na isa pong commander. Importante sa akin ang pangungusap na yon dahil bago pa man ako pumasok sa kanilang barangay, ang tanging mission ko po is baguhin ang pananaw nila sa edukasyon. So, sa pangungusap na sinulat niya nakita ko na tumatama talaga sa kanyang isip ang aking misyon. Kasi po nasabi niya doon sa pangungusap niya na gusto niyang magkaroon ng tahimik at masayang komunidad.

R: Sa tingin mo ang inspirasyon at motivation mo bilang isang guro ay para makatulong mapanatili ang peace and order situation through education?

N: Opo. Kasi kung lahat po tayo ay nagkaroon ng edukasyon, mas madali nating mauunawaan yung bawat isa at mas madali ang pagkakaintindihan kasi meron po tayong ito (points to her head).

R: Yun din ang dahilan kung bakit kayo naging ALS teacher?

N: Opo. Simulat simula pa lang po noong bata pa ako, nag-aaral pa ako, ang tanging (kuwan) ko ay makatulong especially sa mga batang hindi nag-aaral.

R: Napagalaman ko na kayo ay dating teacher sa isang traditional school at ngayon ay instructor sa Alternative Learning System. Ano ang nakita nyong pagkakaiba or strengths ng ALS?

N: Yung ALS po is helpful po siya sa mga tao sa komunidad, compared to the formal school. Kasi po, sa formal school, sabihin na natin yung ang mga nag-aaral doon sabihin natin, may kakayahan silang financial. Yung Alternative Learning System, pwedeng mag-aral ang mga mahihirap, yung mga walang kakayahang pumasok sa eskwelahan. Even yung mga may disabilities na mga bata or yung hindi talaga pwedeng pumasok sa paaralan kasi nagtatrabaho sila. So, puwede sila sa ALS compared sa formal. Yun ang nakikita kong pagkakaiba ng formal at Alternative Learning System, or ang non-formal school.

R: Ano sa personal na karanasan ang naririnig nyong feedback tungkol sa learners ninyo whether bata, matanda, disabled or anuman ang kanilang estado? In terms of how the ALS is impacting their lives?

N: Sa akin po is yung sa Barangay Datu bago ako pumunta doon, wala talaga silang eskwelahan doon. Yung mga bata doon nag-aaral sa Datu Piang, Datu Saudi, ganoon. Or in Cotabato. Sa Datu Salibo, walang eskwelahan. So pumasok ako doon.

Malaki po yung kagandahan ng Alternative Learning System sa aking mga learners, kasi po bago po ako dumating sa area na yun, hindi talaga sila nag-aaral o hindi na pumapasok eskwelahan kasi tumigil na sila dahil mas pinili nilang humawak ng mga armas. So, nang dumating ang Alternative Learning System sa kanilang barangay, nagbago ang kanilang pananaw tungkol sa edukasyon, so bilang kanilang instructional manager, in-introduce ko kung ano ang ALS, kung ano ang pwedeng itulong ang ALS sa kanilang buhay. Kung hindi nila kayang bumalik sa kanilang pag-aaral, nandiyan, may life skills ang Alternative Learning System na kung saan pwedeng makatulong sa kanilang pangkabuhayan.

R: Bakit inuulit ulit mong banggitin ang paghawak ng armas? Meron kang personal na karanasan tungkol doon? Yung palaging may gera at natitigil ang pag-aaral ng mga bata? Kasi feel ko very strong ang empathy mo sa kanila. Naiintindihan mo ang sitwasyon nila. Bakit ganoon?

N: Sabihin natin na simula pang isilang ako, gera na ang kinagisnan ko, kasi Maguindanao, di ba? So, yun ang hugot ko. Mag-continue sila. Hindi hadlang yung gera na yan sa kanilang edukasyon kasi naniniwala ako na ang best weapon na kung saan makakamit natin ang peace is education.

R: Itong kuwento ng isang learner mo ba ay naglalarawan ng iyong pangarap mo noong araw? Kaya nung nabasa mo ito, it just hit you?

N: Opo. Yung kuwentong binasa ko, tumatak sa isip ko. Nagkaroon ako talaga ng pag-asa na mabago ang isipan ng ating mga batang mas pinipili yung paghawak ng armas kaysa edukasyon. So, parang sa feeling ko, na attain ko yung misyon ko na baguhin ang kanilang paniniwala tungkol sa edukasyon.

R: Pwede mong ilarawan isang specific na istorya na dahil sa ALS ay talagang nagiba ang buhay nila? Na uplift ang buhay nila?

N: So, noong time na matunog na masyado ang ALS, nag-start talaga ako. Sinabi ko sa lead IM namin na i- assign ako sa isang barangay kung saan may mga taong nakahawak ng armas or yung may mga commander. Na yun ang hahawakan kong barangay. So, dinesignate niya ako sa barangay kung saan ako ngayong nagtuturo.

Sa pagpasok ko lang doon, nagkaroon kami ng mapping. Nag-mapping kami. Nung nagsimula na ng klase ng Alternative Learning System, syempre nagkaroon kami ng orientation. Sa orientation pa lang na observe ko at hindi lang na-observe kundi nakikita ko sa mga tao doon na habang kami ay nago-orientation, hawak pa din nila ang kanilang armas. Pero never na pinakita ko sa kanila na takot ako. Sabi ko sa kanila, sanay na ako diyan, nakagisnan ko na yan. So, hanggang sa unti-unti, a month siguro, nagsimula na ang klase namin, andun pa din ang armas nila pero wala naman silang ginagawa sa akin kasi very participative sila. Unti-unti, nag photo docu kami, so yung iba doon, sinasabi kong commander, hindi siya talaga pwedeng videohan. Hindi siya pwedeng kunan ng picture.

Inintroduce ko sa aking mga learners, especially yung mga combatant learners, yung Alternative Learning System. Hanggang sa tumagal na kami sa barangay, naging participative sila, naging very active sila sa aming mga session. Dati kasi, gigisingin ko pa sila, tapos doon sa barangay wala kaming signal, darating ako doon, yung communication na gamit nila ay I-phone so pagdating ko doon, tawagan sila ng kapitana, okay andito ang ALS teachers natin pwede na kayong pumunta sa ating CLC. Pumunta sila sa CLC walang ligo, walang hilamos, may dalang mga armas. So, sa pagtagal ko doon, nag-iba na. Pumupunta sila sa venue namin na maayos ang damit, wala nang armas. So, malaki ang naitulong ng Alternative Learning System sa kanilang paniniwala, sa kanilang kaisipan. Imbes na hindi sila interesado, nagiging very interested sila, very participative and very active learners na sila ngayon.

R: Sa tingin mo, kapag pinalawig pa natin ang makakapag-aral ng ALS, lalo na sa mga communities na kumbaga ay conflict stricken, yung war ang mindset, mababago ba natin ang kalidad ng buhay nila?

N: Opo. Sa aking pananaw po, kung ipagpapatuloy natin ang Alternative Learning System, siguro po, marami talagang mababagong mindset tungkol sa edukasyon. Maaaring makita natin sa Maguindanao na nag-aaral na ang kabataan, hindi na sila humahawak ng armas, hindi na sila sa murang edad nag aasawa. Siguro kung magtagal ang alternative learning system, mas makikita natin ang kabataan ay nasa paaralan na.

R: Gaano ka importante sa tingin mo a ng local government dito sa misyon natin?

N: Napakaimportante ang ating gobyerno kasi para pa matulungan nila tayo na baguhin ang mindset ng kabataan or matulungan tayo sa pangangailangan ng isang komunidad kung saan iba ang tingin sa edukasyon.

R: Kung kakausapin mo ang mga lider ng local government unit, ano ang mensahe mo sa kanila?

N: Sana po sa ating mga local government ay mas lalo po nilang pagtuunan ng pansin yung Alternative Learning System nang sa ganoon, wala nang kabataan maghihirap o wala nang pamilyang maghihirap. Lahat po ay makakapag-aral at makakamit ng komunidad ang peace and order.

R: Mensahe mo sa kapwa mong IM.

Sa mga instructional managers, huwag po tayong tumigil tumulong sa iba dahil hindi po tayo nagpapaka-hero pero ang sarap sa pakiramdam na ang mga learners natin nakikita natin na na-achieve nila ang kanilang mga pangarap sa buhay, so huwag po tayong magsawang tulungan sila.

R: Gratitude statement mo sa Synergeia at UNICEF.

In behalf of Datu Salimo district, kami po ay taos pusong nagpapasalamat sa Synergeia, UNICEF, MBSTE dahil sa pagbigay ng chance na mapalago ang Alternative Learning System. Sana po mas lalo niyong mabigyan or mas lalong mapalago ang Alternative Learning System para mas marami pa tayong matulungan mga batang hindi nag-aaral. Maraming-maraming salamat po sa inyong Tulong.

N: Sa mga Alternative Learning System learners ko, huwag po tayong mawalan ng pagasa dahil nandiyan ang ALS para tayo ay maibalik sa ating former school, maibalik ng katiting ang ating mga naudlot na pangarap. So habang may buhay, may pagasa so huwag susuko po.

N: Ako si Norayna… instructional manager ng alternative learning system sa Datu Salibo Municipality Ako ay laban sa batang hindi nag-aaral.

Almahdin Antoling (ALS Focal Person, Maguindanao 1 Division, BARMM)

A: Good morning. Ako po si Almahdin Ampatuan Antoling, Division ALS Focal Person ng Maguindanao One Division

Unang una po ang aking role as Division Focal ay magbigay ng technical assistance sa ating mga ALS teachers in their field at nagbibigay ng support in terms of instructional and supervision.

R: Anong sa tingin mo impression mo sa ALS noong una, ang strength ng ALS program?

Noong unang-una pagkarinig ko tungkol sa ALS ay ang nagbibigay ng oportunidad sa ating mga kababayan.  Lalong lalo na sa mga magulang na hindi nakapag-aral saka sa mga out-of-school youth na nais bumalik sa pag-aaral pero dahil sa mga problema na narasan nila, kagaya ng early marriages, financial resources is kulang talaga. Yun po ang importansya ng ALS sa akin. Yun ang impression ko. Tumutulong sa taong nangangailangan na gustong bumalik sa pag-aaral.

R: Sitwasyon sa inyong community? Marami talaga dito ang hindi nakapag-aral. Nawawalan ng pag-asa sa buhay dahil wala silang access to education? Tell us. Be very specific about this community.

A: Unang una, hindi ko maikakaila na ang probinsya namin, lalo na itong Maguindanao na sa top of illiteracy at kahirapan but, despite of that ang, ating provincial governor at superintendent ay unti-unting ina-uplift ang ating illiteracy para yung mga mamamayan natin dito ay may access din sa pag-aaral kaya pinupush natin itong ALS para matugunan ang pangangailangan ng mamamayan na hindi maka-access sa pag-aaral.

R: Ang area mo ang top enrollment sa ALS. Please describe ang strategy mo. Paano mo naipaliwanag sa community na ito ang solusyon?

A: Tutoo po yon. Kami ang nasa Top 10 or Top 5 sa number of enrollees nationwide sa pamamagitan nito nakakatulong ang aming ALS partners. Lalung lalo na ang UNICEF at Synergeia. Sa pamamagitan nila, nakikilala lalo ang ALS program sa community. Kasi sa totoo lang, noong hindi pa po sila dumating, hindi pa masyadong nakikilala ang ALS sa community. Yan po ang reality sa kadahilanan yun ang ALS teachers, nahihirapan maka-access sa komunidad, lalo na sa mga armed conflict areas. Yun po ang kadahilanan na hindi maka-access ang ating ALS implementers sa community. Kaya, sa tulong ng ating mga ALS partners ay unti-unting nabibiyan ng pagkakataon na mapasukan at makapag-coordinate sa mga lugar.

R: Cite something specific na ginawa nyo para ma increase and awareness about ALS. Paano mo sila nakumbinsi na mag participate sa ALS program?

A: Ganito yan, Sir. Nakita nila at nasaksihan na ang ALS ay marami kaming napa-graduate. Na-motivate ang ating mga learners na ito ang pagasa natin.

R: Meron kang feedback na sinasabi sa iyo ng mga stakeholders? Yung mga sinasabi mong life changing?

A: Within the community nagpapasalamat sila na sa pamamagitan ng ALS, nabago ang kanilang buhay. Isang estudyante namin, four years, three years ago, isa siyang OFW. Sabi niya, gusto niyang magaral sa ALS. Sa kabutihang palad, pumasa siya sa accreditation and eligibility tests three years ago. Ngayon, graduating siya ng BS Social Work sa MSU Maguindanao. Inshala this year, graduate na siya. Yun po ang isang story dito sa ALS program.

R: How about yung mga nauna naming nakapanayam? No read no write sila. Pwede mong ikwento na dahil sa ALS na overcome nila ito? Ngayon nasusulat na nila ang pangalan nila.

A: Kagaya po niyan sila papa, ina, mga adult learners. Dati, hindi marunong sumulat, hindi marunong bumilang. Noong nag-aral na sila ay hindi na nila kailangan ng kasama na susulat sa pangalan nila. Sila na mismo. Lalung lalo na during the election saka sa 4 Ps. Hindi na kailangan pirma lang–pangalan na nila. Yun ang naitulong ng ALS program.

R: Ano ang idea mo sa role ng edukasyon. Sa tingin mo, hindi ito dapat kaligtaan, na tulay sa pagasa?

A: Tutoo po. Sa pamamagitan ng edukasyon, mababago ang buhay natin. Kagaya ko po. Ang aking ina ay product ng ALS PLP learners. Siya po ay no read-no write. Until now. Pero ,sa pamamagitan ng ALS, nakakapagbasa at bumilang. Kahit yan lang po ang alam niya. Despite of that, wala na po akong ama since 2011, ako ang panganay, sa pamamagitan ng aking ina, I am proud that she is an ALS graduate PLP learners so kahit na no read-no write, ay napagtapos niya kami. Tatlo kaming professional na guro dito sa Maguindanao 1 Division. Nagpapasalamat kami dito sa ALS program. Naituro kay ina yung tamang financial management. Kaya yun po despite being a single mother, solo parent, andun siya para gabayan kami.

Ako si Almadin Antolin, Division ALS Coordinator ng Maguindanao 1 Division. Ako ay laban sa illiteracy.

Meilene Ampang (Instructional Manager and ALS Division Coordinator in BARMM)

M: Ako at kasama ang aking mga ALS implementers dito sa SPMS Box Municipality ay lubos na nagpapasalamat sa Synergeia at sa UNICEF sa pagbigay ng pagkakataon sa ating mga kabataan na makapagpatuloy sa pag-aral at maabot ang kanilang mga pangarap. Sana po ay huwag kayong mapagod sa pagtulong dito po sa Bangsamoro. Maraming, maraming salamat po.

Ako po si Meilene Ampang. Kasama ninyo sa pag-abot ng inyong pangarap. Ako ay laban sa kamangmangan.

Ang mensahe ko sa mga kapwa kong ALS implementers: huwag nating sukuan ang ating mga mag-aaral. Mahalin natin sila. Gabayan natin sila sa mga aspeto kung saan sila nangangailangan. Ibigay po natin sa kanila ang edukasyong ipinagkait sa kanila. Pagmamahal, kalinga. Dahil ang bawat ALS na estudyante ay mga kaniyang kaniyang hamon. Kahit sila ay nag-aaral, may hamon pa rin silang ibang lalabanan. Kaya, tayong mga ALS implementers, mahalin po natin ang ating mga estudyante, gabayan natin sila.

R: Meron ka bang example ng batang nag improve dahil sa ALS? Ano ang naging kapalaran niya?

M: Masasabi ko dahil may nakapagtapos sa ALS ko, hindi lang isa ang pwede kong maibahagi na naging successful dahil sa ALS. Hindi successful sa aspetong yumaman (kundi) sa aspetong nakapag-aral sa formal school dahil natapos ang ALS. Meron kaming isang estudyante na nakatapos sa ALS dahil hindi siya makapag-aral sa formal school araw-araw. Nagamit niya.

Dati, noong hindi pa ako nagtuturo sa ALS, nasa grade school level, elementary ako. Formal school. Pupuntahan ako ng mga bata.

R: Sino si Meilene?

M: Si Meilene ay isang guro. Meilene L. Ampang ang aking pangalan. Forty years old na po ako. Nagtuturo ako for almost 15 years na po. Dati akong nagtuturo sa state college ng walong taon. Lumipat po ako sa DepEd ng isang taon saka ako lumipat dito sa ARRM. BARRM po. Dati ay ARRM. Na-assign po ako sa Barangay …, sa may dulo, yung area kung saan may war conflict. Pag nagbabarilan, wala kaming class sa school. Nasa evacuation ang mga bata namin. Doon ako nanggaling bago ako napunta sa ALS.

R: Paano mo nalaman ang tungkol sa Alternative Learning System?

Actually po, tinawagan ako ng District Supervisor ko. Magre-retire na ang dating ALS namin. Tinanong niya ako kung tatanggapin ko ang maging District ALS Coordinator. Bilang guro naman, very passionate ako. Gusto ko, meron pa akong marating, hindi lang sa apat na sulok. Pinapangarap ko na sana may iba pang ma-experience. So, tinanggap ko ang maging District ALS Coordinator. Kaya napunta ako sa Shariff Aguak district as District ALS Coordinator po.

R: Ano ang una mong impression sa ALS?

M: Konti lang ang alam ko. Ang alam ko lang sa ALS, diyan naga-aral ang mga matatanda at saka mga out-of- school youth. Yun lang ang aking alam sa ALS dati.

R: Sa involvement mo sa ALS, ano ang nadagdag sa kaalaman mo?

M: Masyado palang malawak ang ALS. Hindi lang pala doon. As an ALS teacher, marami pala kaming ike-cater. Hindi kami dapat mamili. Basta kung sino ang gustong mag-aral, tuturuan namin. Matanda man siya, may anak, may trabaho, kailangan naming turuan ang gustong bumalik sa pag-aaral.

R: Bakit mo ginagawa ito?

M: Siguro dahil masyado akong nacha-challenge. Dati, challenged na ako. Magtuturo na ako. Very adventurous ako. Magtuturo ako sa ALS, tingnan natin kung saan ako mapupunta. Iba pala. Kasi may kuwento pala sa loob ng ALS. Nakita ko ang iba’t ibang mukha ng ALS. So sa kalagitnaan, naiba. Hindi na adventure ang hinanap ko. Meron na akong sinusunod na “dapat,” “kailangan.” Dapat matuto sila. Kailangan maibalik ko sila sa formal school. Kailangan hindi na sila bumalik sa out of school youth. Kailangan hindi sila maging problema.