The Proof of Concept (POC) initiative chose the Province of Iloilo as a test case for this experimentation on the devolution of basic education to LGUs because of the province’s culture of innovation and its capacity to venture into new strategies and approaches for the improvement of the performance and quality of education.
Iloilo plays its battle where the expectation is for all players to be open and ready to fight and brave the monsters, so to speak, in terms of the big tasks ahead of them.
Clearly, the POC is anchored on the strength of its capacity-building activities for teachers, parents, and the leadership of the Local School Boards (LSBs) and thus emphasized as critical and necessary for the betterment of readers, particularly from the Grade 3 level, in the province.
Synergeia’s Dr. Milwida Guevara noted that the empowerment of LSBs towards increasing its role in policy formulation is a key consideration in this innovation exercise and provides a new way of thinking in transforming how basic education is presently approached.
In the organizational and planning meeting of the POC in Iloilo City, the participants, composed of 11 LGUs, the DepEd, the DILG, and the LSBs, expressed their passion and desire to work together, mindful that when they brave the monsters and win, the Province of Iloilo concludes the experimentation with a constructive validation of devolution of education to LGUs as the best way to go and emerges as the model economy which may stoke the fire for an enabling legislation for its adoption by the entire LGU network.
Norhaina Butuan’s life has been a challenging journey since she first entered the world. She was born without arms and legs, which made everyday activities more difficult for her. Growing up as the second child in a family of ten, Norhaina experienced hunger on a regular basis. Her family struggled to make ends meet, and empty stomachs were a constant reminder of their scarcity. Despite this, Norhaina learned to endure the pangs of hunger and became resilient at a young age.
Norhaina’s dream of becoming a teacher was threatened by her condition, which made it difficult for her to progress in elementary school. Writing on a blackboard was a huge obstacle, and it felt as though her limitations were holding her back.
But Norhaina refused to let her circumstances defeat her or her aspirations. Last year, she joined the Alternative Learning System offered in her community. She passed the elementary level exams and is now part of the program as a high school learner thanks to the Synergeia Foundation and UNICEF.
Despite the challenges she faces, Norhaina’s determination and resilience have allowed her to overcome her obstacles and strive towards achieving her goals. Her unwavering spirit and indomitable will have made significant progress in her education and personal growth. She is fortunate to have a passionate Instructional Manager who guides her and even visits her at home whenever she cannot attend school. Her classmates are also kind enough to lend a helping hand and even carry her so that she can come to school. Norhaina’s story is one of perseverance, hope, and inspiration.
N: Ako po si Norhaina Butuan, ikalawa sa sampung magkakapatid. Ang aking ama’y magsasaka at ang nanay ko naman po’y sa bahay lamang po upang alagaan kami. Ako po ang katuwang ng aking mga magulang sa bahay. Magmula pa noong isilang ganito na po ako walang mga paa at mga kamay. Ako po’y labis na nahihirapan sa aking kalagayan. Gayunpaman po, mas nanaig ang aking pasasalamat at determinasyon dahil ako po’y nabigyang buhay at nabubuhay sa mundong ibabaw.
N: Kasulukuyang nag-aaral ako sa ALS.
R: Bago ka nagaral sa ALS ano ang ginagawa mo?
N: Dati po akong nag aaral sa formal school at ako po’y napatigil at hindi natapos ang aking elementarya dahil po walang naghahatid sa akin sa paaralan. Si inay hindi ako mahatid dahil po naghahanap buhay. Mga kapatid ko naman po ay nag aaral din sila.
R: Noong hindi ka nagaral kasi nahihirapan silang ihatid, ano ang naisip mo bilang bata? Ikaw ba ay nalungkot o hindi—may pangarap ako, may gagawin ako tungkol dito?
N: Napag isipan ko rin po yun at nasabi ko sa aking isipan na gustong gusto ko nang mag aral. Tinanong ko po sila tatay at nanay kung pwede na akong mag-aral kasi po may mga pangarap ako para sa sarili ko at para narin po sa kanila. Sagot po nila, “sige papayagan ka naming mag aral kung may tutulong sa iyo sa pag-aaral”.
R: Sabihin mo in one sentence yung pinapangarap mo para sa sarili mo.
Pangarap ko po talagang maging guro pero dahil sa kapansanan ko po, gusto ko nalang maging bihasa sa paggamit ng computer dahil yun po ang nakikita kong kaya kong gawin. Yung pagiging guro po hindi ko kayang gawin dahil po hindi ko abot ang pisara.
R: Naniniwala ka noong panahon na hindi nila kayang dalhin sa school na ang imposible ay pwedeng maging posible? Naniniwala ka ba na kaya mo ito for as long as may opportunity?
N: Opo naniniwala naman po ako sabi ko sa sarili ko kaya ko ito para sa pamilya at ako’y mag aaral nang mabuti.
R: Paano mo nalaman tungkol sa oportunidad na ito, ang ALS?
N: May nagtanong kung gusto ko po bang mag-aral ulit. Sagot ko po, “opo gustong gusto ko po. Paano? Saan? Kailan? Kanino?” May lumapit po sa aking babae sabi may ALS program sa ating munisipyo at sinabi po niya sa akin ang kagandahan ng ALS:
*Ang ALS hawak mo ang oras mo
*Sa ALS lahat pwedeng mag-aral, OSY, May asawa,Matanda,may kapansanan
*Sa ALS walang discrimination lahat pantay pantay
*Sa ALS tuturuan din tayo ng livelihood training
Hanggang sa makilala ko po si ma’am Meilene Ampang, ang aming guro. Sunod na araw pumunta si ma’am Meilene Ampang sa aming tahanan upang akoy turuan. Yun po ang naging daan upang ako’y magkapag patuloy sa aking pag aaral.
R: Ano sa tingin mo ang naging mabuting karanasan mo sa pag-aral mo sa ALS? Ilang taon ka noon?
N: Dalawang taon na po akong nag aaral sa ALS. Yung una po nitong nakaraang taon bilang elementarya. Ngayon naman po bilang isang junior high school po, marami po akong natutunan sa pag aaral sa ALS. Sa palaging pagpunta ni ma’am sa aming tahanan upang akoy turuan nasabi ko pong ‘wow! maraming naitulong sa akin ang ALS.
Tinanong po ako ni ma’am kung handa na ba raw akong pumunta o pumasok sa aming CLC? Sagot ko po, “opo sabik na sabik na akong pumasok at pumunta sa school. Gustong gusto kong maki-isa, makita, makihalubilo sa aking mga kaklase. Gustong gusto ko po talagang maranasan ang isang tunay na pag aaral.”
R: Anong sinabi sayo ng magulang mo habang ginagawa mo?
N: Sabi po ng mga magulang ko, “pagbutihin mo ang pag-aaral mo dahil ito ay para sa ikabubuti mo”
Sabi pa po nang nanay ko, “kahit anong maranasan mo mag-aral ka nang mabuti”
Sagot ko po, “opo nay. Para ito sa ating pamilya. Pagbubutihan ko po ang pag aaral ko at magtatapos. Kayang kaya ko ito!”
R: Sabihin mo sa akin ang naging karanasan sa mga kaklase mo tungkol sa kundisyon mo. Nakatanggap ka ba ng positibong encouragement, na parang sinasabi nila, alam mo, wala yan. Gawin natin ang dapat gawin. Mag-aral tayo nang mabuti. Mararating natin yan. Kahit may kapansanan, hindi yun dapat balakid sa kaalaman. Yun ang dapat na motivation kasi tayo lang tutulong sa sarili natin.
N: Masaya po sa school. Ang makasama ang aking mga kaklase at mga kaibigan ay napaka saya po. Tinutulungan po ako ng aking mga kaklase. Binubuhat po nila ang wheelchair ko para makapasok ako sa aming classroom at palagi po nilang pinapalakas ang aking loob. “Nor wag kang mawalan ng pag-asa. Nandito lang kaming mga kaklase mong handang tumulong sayo at handang umakay saiyo sa lahat ng oras at panahon.”
R: Nawalan ka ba ng pagasa? Wala, andito lang ako, mahirap lang kami, walang tutulong sa akin.
N: Hindi ako nawalan ng pag-asa na magsalita ng ganun. Kaya ko ito. Hindi ko papansinin ang sinasabi ng tao. May tumutulong sa akin, hindi lang kayo. Ang daming tumutulong sa akin.
R: Ano ang mensahe mo sa mga batang katulad mo na minsan ay nawalan ng pagasa?
N: Mensahe ko lang, sana huwag kayong mawalan ng pag-asa. May pangarap kayo sa buhay. Kaya nyo. Ganito. Tulad ko, hindi ako nawawalan ng pagasa.
R: Mensahe sa mga guro, kay ma’am Mailene na nagtuturo sa iyo sa ALS? Anong ang gusto mong sabihin sa kanila?
N: Ang masasabi ko lang kay ma’am, ma’am salamat. Kung hindi dahil sa inyo, hindi ako makakapag-aral dito saka hindi ako matututong magbasa. Mabuti nakilala ko si ma’am, kung hindi, paano na? Hindi ko alam ang gagawin ko. Saan ako kukuha ng teacher na mabait? Salamat nakilala ko siya. Mahal na mahal ko si ma’am. Pangalawa kong nanay yan. Salamat ma’am. Andiyan ka palagi sa akin saka lagi mo akong sinsorportahan. Salamat.
N: Ako po ay si Norayna Butuan, ALS student, ako po ay laban sa kahirapan
N: Magandang araw po. Ako si Norayna Kaslon Sindatu from Datu Salibu municipality isa po akong Instructional Manager ng Alternative Learning System designated po ako sa barangay Dado, Datu Salibo. Ang nanay ko po ay katulad ko rin na isang guro. Siya po ay principal sa Datu Salibo Maguindanao.
N: (reading a letter) “Ang pangarap ko ay magkaroon ng isang tahimik at masayang komunidad.”
… Dahil sa pananakit ng Bangsamoro sa army ang kababayan mo pati ang kababaihan naman ay pinagsamantalahan ang kanilang kahinaan sa estado ng buhay.
R: Kanino galing ang salaysay na yon? Bakit importante?
Bilang isang instructional manager napaka importante sa akin ang salaysay sa iyon kasi isa po sa mga learners ko ay isang combatant. Yun po ang sinulat niyang pangungusap. Na magkaroon ng maayos, tahimik at masayang komunidad. Kasi po isa siyang commander.
Ang binasa kong pangungusap ay galling sa isa sa mga learners ko na isa pong commander. Importante sa akin ang pangungusap na yon dahil bago pa man ako pumasok sa kanilang barangay, ang tanging mission ko po is baguhin ang pananaw nila sa edukasyon. So, sa pangungusap na sinulat niya nakita ko na tumatama talaga sa kanyang isip ang aking misyon. Kasi po nasabi niya doon sa pangungusap niya na gusto niyang magkaroon ng tahimik at masayang komunidad.
R: Sa tingin mo ang inspirasyon at motivation mo bilang isang guro ay para makatulong mapanatili ang peace and order situation through education?
N: Opo. Kasi kung lahat po tayo ay nagkaroon ng edukasyon, mas madali nating mauunawaan yung bawat isa at mas madali ang pagkakaintindihan kasi meron po tayong ito (points to her head).
R: Yun din ang dahilan kung bakit kayo naging ALS teacher?
N: Opo. Simulat simula pa lang po noong bata pa ako, nag-aaral pa ako, ang tanging (kuwan) ko ay makatulong especially sa mga batang hindi nag-aaral.
R: Napagalaman ko na kayo ay dating teacher sa isang traditional school at ngayon ay instructor sa Alternative Learning System. Ano ang nakita nyong pagkakaiba or strengths ng ALS?
N: Yung ALS po is helpful po siya sa mga tao sa komunidad, compared to the formal school. Kasi po, sa formal school, sabihin na natin yung ang mga nag-aaral doon sabihin natin, may kakayahan silang financial. Yung Alternative Learning System, pwedeng mag-aral ang mga mahihirap, yung mga walang kakayahang pumasok sa eskwelahan. Even yung mga may disabilities na mga bata or yung hindi talaga pwedeng pumasok sa paaralan kasi nagtatrabaho sila. So, puwede sila sa ALS compared sa formal. Yun ang nakikita kong pagkakaiba ng formal at Alternative Learning System, or ang non-formal school.
R: Ano sa personal na karanasan ang naririnig nyong feedback tungkol sa learners ninyo whether bata, matanda, disabled or anuman ang kanilang estado? In terms of how the ALS is impacting their lives?
N: Sa akin po is yung sa Barangay Datu bago ako pumunta doon, wala talaga silang eskwelahan doon. Yung mga bata doon nag-aaral sa Datu Piang, Datu Saudi, ganoon. Or in Cotabato. Sa Datu Salibo, walang eskwelahan. So pumasok ako doon.
Malaki po yung kagandahan ng Alternative Learning System sa aking mga learners, kasi po bago po ako dumating sa area na yun, hindi talaga sila nag-aaral o hindi na pumapasok eskwelahan kasi tumigil na sila dahil mas pinili nilang humawak ng mga armas. So, nang dumating ang Alternative Learning System sa kanilang barangay, nagbago ang kanilang pananaw tungkol sa edukasyon, so bilang kanilang instructional manager, in-introduce ko kung ano ang ALS, kung ano ang pwedeng itulong ang ALS sa kanilang buhay. Kung hindi nila kayang bumalik sa kanilang pag-aaral, nandiyan, may life skills ang Alternative Learning System na kung saan pwedeng makatulong sa kanilang pangkabuhayan.
R: Bakit inuulit ulit mong banggitin ang paghawak ng armas? Meron kang personal na karanasan tungkol doon? Yung palaging may gera at natitigil ang pag-aaral ng mga bata? Kasi feel ko very strong ang empathy mo sa kanila. Naiintindihan mo ang sitwasyon nila. Bakit ganoon?
N: Sabihin natin na simula pang isilang ako, gera na ang kinagisnan ko, kasi Maguindanao, di ba? So, yun ang hugot ko. Mag-continue sila. Hindi hadlang yung gera na yan sa kanilang edukasyon kasi naniniwala ako na ang best weapon na kung saan makakamit natin ang peace is education.
R: Itong kuwento ng isang learner mo ba ay naglalarawan ng iyong pangarap mo noong araw? Kaya nung nabasa mo ito, it just hit you?
N: Opo. Yung kuwentong binasa ko, tumatak sa isip ko. Nagkaroon ako talaga ng pag-asa na mabago ang isipan ng ating mga batang mas pinipili yung paghawak ng armas kaysa edukasyon. So, parang sa feeling ko, na attain ko yung misyon ko na baguhin ang kanilang paniniwala tungkol sa edukasyon.
R: Pwede mong ilarawan isang specific na istorya na dahil sa ALS ay talagang nagiba ang buhay nila? Na uplift ang buhay nila?
N: So, noong time na matunog na masyado ang ALS, nag-start talaga ako. Sinabi ko sa lead IM namin na i- assign ako sa isang barangay kung saan may mga taong nakahawak ng armas or yung may mga commander. Na yun ang hahawakan kong barangay. So, dinesignate niya ako sa barangay kung saan ako ngayong nagtuturo.
Sa pagpasok ko lang doon, nagkaroon kami ng mapping. Nag-mapping kami. Nung nagsimula na ng klase ng Alternative Learning System, syempre nagkaroon kami ng orientation. Sa orientation pa lang na observe ko at hindi lang na-observe kundi nakikita ko sa mga tao doon na habang kami ay nago-orientation, hawak pa din nila ang kanilang armas. Pero never na pinakita ko sa kanila na takot ako. Sabi ko sa kanila, sanay na ako diyan, nakagisnan ko na yan. So, hanggang sa unti-unti, a month siguro, nagsimula na ang klase namin, andun pa din ang armas nila pero wala naman silang ginagawa sa akin kasi very participative sila. Unti-unti, nag photo docu kami, so yung iba doon, sinasabi kong commander, hindi siya talaga pwedeng videohan. Hindi siya pwedeng kunan ng picture.
Inintroduce ko sa aking mga learners, especially yung mga combatant learners, yung Alternative Learning System. Hanggang sa tumagal na kami sa barangay, naging participative sila, naging very active sila sa aming mga session. Dati kasi, gigisingin ko pa sila, tapos doon sa barangay wala kaming signal, darating ako doon, yung communication na gamit nila ay I-phone so pagdating ko doon, tawagan sila ng kapitana, okay andito ang ALS teachers natin pwede na kayong pumunta sa ating CLC. Pumunta sila sa CLC walang ligo, walang hilamos, may dalang mga armas. So, sa pagtagal ko doon, nag-iba na. Pumupunta sila sa venue namin na maayos ang damit, wala nang armas. So, malaki ang naitulong ng Alternative Learning System sa kanilang paniniwala, sa kanilang kaisipan. Imbes na hindi sila interesado, nagiging very interested sila, very participative and very active learners na sila ngayon.
R: Sa tingin mo, kapag pinalawig pa natin ang makakapag-aral ng ALS, lalo na sa mga communities na kumbaga ay conflict stricken, yung war ang mindset, mababago ba natin ang kalidad ng buhay nila?
N: Opo. Sa aking pananaw po, kung ipagpapatuloy natin ang Alternative Learning System, siguro po, marami talagang mababagong mindset tungkol sa edukasyon. Maaaring makita natin sa Maguindanao na nag-aaral na ang kabataan, hindi na sila humahawak ng armas, hindi na sila sa murang edad nag aasawa. Siguro kung magtagal ang alternative learning system, mas makikita natin ang kabataan ay nasa paaralan na.
R: Gaano ka importante sa tingin mo a ng local government dito sa misyon natin?
N: Napakaimportante ang ating gobyerno kasi para pa matulungan nila tayo na baguhin ang mindset ng kabataan or matulungan tayo sa pangangailangan ng isang komunidad kung saan iba ang tingin sa edukasyon.
R: Kung kakausapin mo ang mga lider ng local government unit, ano ang mensahe mo sa kanila?
N: Sana po sa ating mga local government ay mas lalo po nilang pagtuunan ng pansin yung Alternative Learning System nang sa ganoon, wala nang kabataan maghihirap o wala nang pamilyang maghihirap. Lahat po ay makakapag-aral at makakamit ng komunidad ang peace and order.
R: Mensahe mo sa kapwa mong IM.
Sa mga instructional managers, huwag po tayong tumigil tumulong sa iba dahil hindi po tayo nagpapaka-hero pero ang sarap sa pakiramdam na ang mga learners natin nakikita natin na na-achieve nila ang kanilang mga pangarap sa buhay, so huwag po tayong magsawang tulungan sila.
R: Gratitude statement mo sa Synergeia at UNICEF.
In behalf of Datu Salimo district, kami po ay taos pusong nagpapasalamat sa Synergeia, UNICEF, MBSTE dahil sa pagbigay ng chance na mapalago ang Alternative Learning System. Sana po mas lalo niyong mabigyan or mas lalong mapalago ang Alternative Learning System para mas marami pa tayong matulungan mga batang hindi nag-aaral. Maraming-maraming salamat po sa inyong Tulong.
N: Sa mga Alternative Learning System learners ko, huwag po tayong mawalan ng pagasa dahil nandiyan ang ALS para tayo ay maibalik sa ating former school, maibalik ng katiting ang ating mga naudlot na pangarap. So habang may buhay, may pagasa so huwag susuko po.
N: Ako si Norayna… instructional manager ng alternative learning system sa Datu Salibo Municipality Ako ay laban sa batang hindi nag-aaral.
